Mensen helpen om de beste keuzes te maken

Hoe zorg je ervoor dat inwoners en bedrijven zich houden aan de regels en doen wat het beste is voor de leefomgeving? Als omgevingsdienst maken we daarvoor gebruik van toezicht en handhaving. Maar er is ook een andere manier: gedragsontwerp. “We willen mensen helpen om de beste keuze te maken,” vertellen gedragsontwerpers Roeli Andréa en Gitta Schermer. “Een keuze die zowel voor de omgeving als voor henzelf de beste is.” Een win-winsituatie dus. Roeli en Gitta vertellen in dit interview over hun aanpak.

Even voorstellen

Roeli werkt sinds drie jaar bij Omgevingsdienst de Vallei (OddV) en heeft sinds november vorig jaar de functie gedragsontwerper. Gitta zit in het laatste jaar van haar studie Communication and Multimedia Design en voert als gedragsontwerper haar afstudeerstage uit bij OddV. Samen werken ze aan meerdere projecten op het gebied van gedrag.

Keuzevrijheid als uitgangspunt

De meeste mensen vertonen niet bewust onwenselijk gedrag, stellen Roeli en Gitta. Ze maken bijvoorbeeld een overtreding omdat het tijd scheelt, makkelijker is of omdat ze er niet bij stilstaan dat iets niet mag. Gedragsontwerpen sluit aan op dat idee. “We willen van menselijk naar wenselijk gedrag gaan,” vertellen Roeli en Gitta. “Mensen helpen om de beste keuze te maken.” Maar die beste keuze wordt niet verplicht, benadrukken ze. “Je besluit zelf welke keuze je uiteindelijk maakt, want keuzevrijheid is altijd het uitgangspunt.”

Duwtje in de goede richting

Dat klinkt mooi, maar hoe gaat dat gedragsontwerpen precies in zijn werk? Roeli en Gitta leggen uit dat ze hierbij werken met zogenaamde gedragsinterventies. Dat is een oplossing voor een probleem, waarbij mensen een duwtje in de goede richting krijgen om het gewenste gedrag te vertonen. Om tot een goede interventie te komen, doe je als gedragsontwerper eerst uitgebreid onderzoek. Want om gedrag te kunnen veranderen, moet je eerst goed begrijpen waar het vandaan komt.

Bij gedragsontwerp gaan we van menselijk naar wenselijk gedrag

Roeli en Gitta noemen als voorbeeld een project waarvoor ze momenteel onderzoek doen om een gedragsinterventie te ontwerpen. “Ondernemers moeten verplicht hun stookinstallatie keuren. Uit de praktijk blijkt dat dit vaak niet op tijd gebeurt. En dat terwijl het kan leiden tot gevaarlijke situaties, zoals brand en het vrijkomen van giftige stoffen,” vertellen Roeli en Gitta. Nu kun je ondernemers daarvoor een waarschuwing geven, en als ze geen actie ondernemen een handhavingstraject starten. Maar hoe zou dat anders kunnen? Hoe geef je ze dat duwtje in de goede richting? Hoe zorg je ervoor dat ze iets niet meer vergeten en handhaving niet meer nodig is? Daarop zoeken Roeli en Gitta momenteel samen met andere gedragsontwerpers van Nederlandse omgevingsdiensten een passend antwoord.

Aantoonbaar effectief

Omgevingsdienst de Vallei werkt momenteel aan verschillende projecten op het gebied van gedragsontwerp en vindt het belangrijk om te investeren in dit onderwerp. “En dat past binnen de aanpak van de Nederlandse overheid, waar gedrag ook steeds meer aandacht krijgt,” aldus Roeli. Dat vinden zij en Gitta logisch: “De focus op gedrag blijkt aantoonbaar effectief te zijn. Op de langere termijn vaak zelfs effectiever dan handhaven.”